Neovlašćeno prisluškivanje i snimanje čl. 143. KZ
(1) Ko posebnim uređajima neovlašćeno prisluškuje ili snima razgovor, izjavu ili kakvo saopštenje koji mu nisu namenjeni, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom od tri meseca do tri godine.
(2) Kaznom iz stava 1. ovog člana kazniće se i ko omogući nepozvanom licu da se upozna sa razgovorom, izjavom ili saopštenjem koji su neovlašćeno prisluškivani, odnosno tonski snimani.
(3) Ako je delo iz st. 1. i 2. ovog člana učinilo službeno lice u vršenju službe, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina.
Zaštitni objekt ovog krivičnog dela jeste u krajnjoj liniji pravo čoveka na slobodu nesmetanog izražavanja, odnosno lično pravo svakoga da se može pouzdati u to da izjava koju je uputio određenom licu ili razgovor koji je vodio ne bude dostupan i drugima protivno njegovoj volji i znanju. Dakle, radi se o zaštiti sfere privatnosti pojedinca.[1]
Krivično delo ima dva osnovna i jedan teži oblik.
Osnovni oblik propisan stavom 1. može se izvršiti neovlašćenim prisluškivanjem ili snimanjem razgovora, izjave ili kakvog saopštenja koji mu nisu namenjeni, upotrebom posebnih uređaja. Prisluškivanjem se smatra potajno slušanje tuđeg razgovora, izjave ili saopštenja, tj. slušanje bez znanja i pristanka lica koje se prisluškuje. Objekt radnje krivičnog dela je tuđ razgovor, izjava ili saopštenje. Pod pojmom tuđeg razgovora treba podrazumevati i razgovor u kome učestvuje i izvršilac ako neovlašćeno, odnosno bez pristanka drugog lica snimi taj razgovor.[2] Pod neovlašćenošću podrazumeva se da ne postoji pristanak lica koje razgovara ili daje izjavu, kome je pismo ili druga pošiljka poslata. Bez znanja i pristanka tog lica ovlašćenje može postojati samo u slučajevima predviđenim ustavom i to pod uslovima i u postupku propisanim zakonom.
Osnovni oblik propisan stavom 2. postojaće ako se omogući nepozvanom licu da se upozna sa razgovorom, izjavom ili saopštenjem koji su neovlašćeno prisluškivani, odnosno tonski snimani. Preduslov za postojanje ovog oblika je izvršenje oblika propisanog stavom 1 (ako je delo izvršio isti zvršilac postojaće samo delo iz stava 2.).
Za postojanje krivičnog dela neophodan je umišljaj koji mora obuhvatiti i svest o protivpravnosti.
Teži oblik postojaće ako je delo iz stava 1. ili 2. učinilo službeno lice u vršenju službe.
Krivično gonjenje za dela iz st. 1. i 2. preduzima se po privatnoj tužbi (čl. 153. st. 1.).
Neovlašćeno fotografisanje čl. 144. KZ
(1) Ko neovlašćeno načini fotografski, filmski, video ili drugi snimak nekog lica i time osetno zadre u njegov lični život ili ko takav snimak preda ili pokazuje trećem licu ili mu na drugi način omogući da se sa njim upozna, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do jedne godine.
(2) Ako delo iz stava 1. ovog člana učini službeno lice u vršenju službe, kazniće se zatvorom do tri godine.
Osnovno delo ima dva oblika, tj. dve različite radnje izvršenja. Prvi oblik se sastoji u neovlašćenom sačinjavanju fotografskih, filmskih, video ili drugih snimaka nekog lica, pri čemu se time osetno zadire u njegov lični život. Drugi se sastoji u predaji ili pokazivanju trećem licu ili na drugi način omogućavanju da se upozna sa snimkom nastalim izvršenjem prvog oblika. Preduslov za postojanje drugog oblika je izvršenje prvog, a ako je oba oblika izvršilo isto lice, postojaće samo drugi oblik.
Da bi neovlašćeni snimak predstavljao krivično delo, neophodno je da je time došlo do osetnog zadiranja u privatni život snimljenog lica.
Za postojanje krivičnog dela neophodan je umišljaj.
Teži oblik postojaće ako je delo učinilo službeno lice u vršenju službe (stav 2.).
Krivično gonjenje za delo iz stava 1. preduzima se po privatnoj tužbi (čl. 153. st. 1.).
Neovlašćeno objavljivanje i prikazivanje tuđeg spisa, portreta i snimka
čl. 145. KZ
(1) Ko objavi ili prikaže spis, portret, fotografiju, film ili fonogram ličnog karaktera bez pristanka lica koje je spis sastavilo ili na koga se spis odnosi, odnosno bez pristanka lica koje je prikazano na portretu, fotografiji ili filmu ili čiji je glas snimljen na fonogramu ili bez pristanka drugog lica čiji se pristanak po zakonu traži i time osetno zadre u lični život tog lica, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do dve godine.
(2) Ako delo iz stava 1. ovog člana učini službeno lice u vršenju službe, kazniće se zatvorom do tri godine.
Radnja krivičnog dela sastoji se u objavljivanju ili prikazivanju spisa, portreta, fotografije, filma ili fonograma ličnog karaktera. Pod objavljivanjem ili prikazivanjem podrazumeva se da je više lica imalo mogućnost da se upozna sa onim što se objavljuje ili prikazuje. Tako, za postojanje radnje izvršenja nije dovoljno da je spis, portret, fotografija, film ili fonogram pokazan samo jednom licu. S druge strane, nije neophodno da se bilo ko upoznao sa njihovom sadržinom. Važno je da je njihova sadržina učinjena dostupnim određenom ili neodređenom krugu lica. Objavljivanje ili prikazivanje se mora vršiti bez pristanka ovlašćenog lica. Ovlašćeno lice je lice koje je sastavilo spis ili na koga se spis odnosi, lice koje je prikazano na portretu, fotografiji ili filmu, ili lice čiji je glas snimljen na fonogramu, kao i drugo lice čiji se pristanak u određenom slučaju zahteva po zakonu. Za postojanje krivičnog dela neophodno je da se objavljivanjem ili prikazivanjem osetno zadrlo u lični život tog lica.[3]
Za postojanje krivičnog dela neophodan je umišljaj.
Teži oblik postojaće ako je delo učinilo službeno lice u vršenju službe (stav 2.).
Krivično gonjenje za delo iz stava 1. preduzima se po privatnoj tužbi (čl. 153. st. 1.).
[1] Z. Stojanović, O. Perić, Krivično pravo – posebni deo, Pravna knjiga, Beograd 2009, XIII izmenjeno izdanje str. 57.
[2] Ibid., str. 58.
[3] Z. Stojanović, Komentar krivičnog zakonika, Službeni glasnik, Beograd 2016, V izmenjeno i dopunjeno izdanje str. 503.
Advokat Zoran J. Minić
lawofficeminic@gmail.com